αλγκόνκιο

Ανώτερη περίοδος του αζωικού ή αρχαϊκού αιώνα. Η ονομασία προέρχεται από τους Αλγκονκίνους, την ομάδα αυτόχθονων φυλών της Βόρειας Αμερικής. Η διάρκεια της περιόδου αυτής είναι δύσκολο να καθοριστεί. Πάντως, είναι μεγάλη, χωρίς αμφιβολία, όπως προκύπτει από τα 20.000 μ. μέσου πάχους των ιζημάτων της περιόδου αυτής. Η όψη της επιφάνειας της Γης άλλαξε συχνά από βίαια φαινόμενα: επαναλήφθηκαν γενέσεις και ισοπεδώσεις πολλών αλυσίδων από οροσειρές (χουρώνιος πτύχωση). Έντονη υπήρξε η ηφαιστειακή δραστηριότητα σε ορισμένες μεγάλες περιοχές, σε αντίθεση με την προηγούμενη περίοδο (αρχαϊκή). Η επιβλητικότητα των φαινομένων είναι καταφανής από την έκχυση της λάβας, πάχους μερικών χιλιάδων μέτρων. Κατά την πρώτη αυτή φάση της ιστορίας της Γης, η θερμοκρασία δεν παρέμενε σταθερή. Η ανακάλυψη στρωμάτων πετρωμάτων, πιθανότατα ερημικής προέλευσης, και παράλληλα κροκαλοπαγών που αποτελούνταν από λαξευμένους ογκόλιθους, βυθισμένους μέσα σε αργιλικό συνδετικό υλικό (τιλίτες), που αντιπροσωπεύουν χωρίς αμφιβολία αρχαίες παγετώδεις αποθέσεις, αποτελεί αποδείξη εναλλαγών θερμού και ψυχρού κλίματος. Στην αρχαία αυτή εποχή, οι φυσικές συνθήκες της Γης δεν πρέπει να διέφεραν σημαντικά από τις σημερινές. Οι αλγκόνκιοι σχηματισμοί διακρίνονται από τους νεότερους του καμβρίου (παλαιοζωικός αιώνας) από την παντελή απουσία απολιθωμάτων. Παρ’ όλα αυτά, η ζωή στις θάλασσες –ακόμα ελαφρώς υφάλμυρες– και στα γλυκά ύδατα είχε ήδη ασφαλώς παρουσιαστεί. Τα λίγα, αποδεκτά με βεβαιότητα, λείψανα αναφέρονται σε βακτήρια, φύκη, ακτινόζωα, αρθρόποδα, βραγχιόποδα, σκώληκες, σπόγγους, καρκινοειδή. Τα πετρώματα του α. είναι κυρίως ιζηματογενή και σχετικά απλής δομής. Αξιοσημείωτες είναι οι αποθέσεις των κροκαλοπαγών, των χαλαζιτών, των σχιστόλιθων, των ασβεστόλιθων και των δολομιτών. Ένας άλλος τύπος ιζηματογενών αποθέσεων, πλούσιος σε ενώσεις σιδήρου, παρουσιάζει μεγάλο ενδιαφέρον, γιατί από αυτές εξάγονται μεγάλες ποσότητες σιδήρου για βιομηχανική χρήση (Καναδάς, ΗΠΑ, Βραζιλία). Μεταξύ των εκρηξιγενών πετρωμάτων υπερισχύουν οι γρανίτες (χαρακτηριστικός είναι ο γρανίτης του Ραπακίβι της Φιλανδίας), οι διαβάσεις και οι γάββροι. Τα στρώματα που αποδίδονται με βεβαιότητα στο α. είναι πολύ εκτεταμένα στην περιοχή των λιμνών του Καναδά (τα πετρώματα διείσδυσης που διασχίζουν τους υπερκείμενους ψαμμίτες συνοδεύονται από τα πιο ωραία κοιτάσματα αυτοφυούς χαλκού που είναι γνωστά μέχρι σήμερα), στο Γκραν Κάνιον του Κολοράντο, γύρω από τη Βαλτική θάλασσα (μεταξύ των δολομιτικών ασβεστόλιθων παρατηρείται ένα στρώμα ανθρακίτη που μπορεί να θεωρηθεί το πιο παλαιό γνωστό κοίτασμα γαιανθράκων), στα νησιά Εβρίδες της Σκοτίας, στην κεντρική κρυσταλλοπαγή μάζα της Γαλλίας και της Βοημίας, στην Ινδία, στην Κίνα, στη νότια Αφρική (φημισμένα είναι τα χρυσωρυχεία του Βίτβατερσραντ), στην Αυστραλία και στη Βραζιλία.